Doğu Akdeniz buzdağının sadece görünen kısmı

Son aylarda Yunanistan ile Türkiye arasındaki gerginlik bir şekilde “istikrarlı” tırmanmaya başladı. Bu gerilim 2020’nin ilk sekiz ayıyla sınırlı tek bir vaka değil. Her iki ülke de NATO üyesi ve tanım gereği birbirleriyle ittifak halindedir. Ancak, sürekli bir çatışma halindedir. İki ülke arasındaki uzun bir çatışma tarihi, bugüne kadar devam eden çözülmemiş toprak anlaşmazlıklarının sonucudur. Tarihsel olarak gerilime neden olmaya devam eden ve Yunan-Türk ilişkilerinin uzun vadede normalleşmesini engelleyen başlıca çatışmalar şöyle:

KIBRIS: Kıbrıs, 1950’lerden beri Türk-Yunan ilişkilerinde ciddi bir çatışma konusu. O dönemde bir İngiliz kolonisi olan Kıbrıs’taki Kıbrıslı Rumların bir kısmı Yunanistan ile birlik istiyordu. Bunun için ilk sinyal 1931’de Lefkoşa’daki milliyetçi ayaklanmalar tarafından verildi. 1950’lerde, Başpiskopos Makarios komutasındaki Kıbrıslı Rumların Yunanistan ile birleştiklerini iddia etmeleri ve EOKA grubunun adada paramiliter bir hareket başlatmasıyla Kıbrıs sorunu yeniden alevlendi. . Yunanistan Başbakanı Alexander Papagos, Kıbrıs konusunu Birleşmiş Milletler’e taşıdı. Kıbrıs’ın Yunanistan’a aktarılması fikri, Kıbrıslı Türklere yönelik ayrımcılık öfkeye neden oldu. Bu, 1955’te İstanbul’daki Rum toplumunun hedef haline gelmesine yol açtı. Buna karşılık Yunanistan, Türkiye ile tüm işbirliğinden çekildi ve Balkan Paktı kazaya neden oldu. 1960 yılında Kıbrıs sorununa uzlaşmacı bir çözüm üzerinde anlaşıldı: İngiltere Kıbrıs’a bağımsızlık verdi ve bir anayasa hazırlandı. Topluluklarını korumak için adaya Yunan ve Türk askerleri konuşlandırıldı. Bu, 1974’e kadar devam etti. Çeşitli siyasi hamlelerin Yunan militanları, Kıbrıslı Türklerin Türkiye’ye yönelik katliamlarına kaçınılmaz müdahaleden kaçınarak savaştan kaynaklanıyordu. Türkiye’nin Kıbrıs’taki askeri operasyonu, Türk-Yunan ilişkileri onlarca yıldır çatışma noktası olacaktı.

MERİÇ NEHRİ: Meriç Nehri kıyısındaki sınır, iki ülke arasında bir başka çatışma noktası. 1986 yılında Meriç’te İranlı mülteciler kaçak olarak sınırı geçmeye çalışırken Türk ve Yunan askerlerini yaralayan bir çatışma çıktı. Bu, kayıpların yaşandığı ilk olaydı. Meriç, 2019 ve 2020 yıllarında Suriyeli mülteciler nedeniyle sıcak noktalardan biri olmaya devam ediyor.

TÜRKİYENİ’nin 1996 sonrası AB üyeliği, Yunanistan Dışişleri Bakanı ve dönemin Başbakanı Yorgo Papandreu, Yunan-Türk ilişkilerinde önemli bir yön değişikliğine imza attı. Yunanistan, Türkiye’nin AB üyelik hedefine yönelik itirazlarını kaldırdı ve hedefe göre Türkiye’nin AB aday statüsünü kuvvetle destekledi. Buna rağmen 2005 yılında yapılan bir ankette sadece Türkiye Rumları AB’de yüzde 25’in herhangi bir yerde hemfikir olduğunu gösterdi. Yunanistan Yorgo Papandreu ve eski başbakan Alexis Çipras, Türkiye’nin AB üyeliğinden yana tavrını sürdürdü.

EGE GERİLİMİNİN MERKEZİ

Bir kısmı Türkiye kıyılarından sadece birkaç kilometre uzaktaki tüm Ege adalarına verilen 1913 Gökçeada ve Bozcaada dışında Balkan Savaşları sonunda Yunanistan’a kadar. II.Dünya Savaşı’nın sona ermesinden bu yana, Türkiye’nin karasuları, hava sahası ve ilgili diğer kontrol bölgelerinin sınırlandırılması konusunda anlaşmazlıklara yol açtığı konusunda ısrar ediyor. Çatışmanın temelinde Ege’deki hem taktik askeri avantajlar hem de ekonomik çıkarlar yatıyor. Akdeniz’de bugünkü petrol arama faaliyetlerine benzer çatışmalar, 1970’lerden beri Ege’de yaşanmaktadır. Türk gemisi 1987 yılında petrol arama faaliyetleri için Ege’ye yelken açtığında, Yunanistan Başbakanı Andreas Papandreu, Yunanistan tarafından iddia edilen tartışmalı sularda bulunması halinde geminin batırılmasını emretti. Bu konu Davos’ta Yunanistan ve Türkiye başbakanları arasında tartışıldı. Gerilim artmadan rahatladı.

Ege’de Yunanistan ile Türkiye arasında pek çok kıta ve hava sahası sorunu var. Bunlar genellikle iki ülke arasında alevlenmelere neden olur;

1- Kara sularının genişliği. Ege Denizi’nde her iki yakanın açıklarında şu anda 6 deniz mili bulunmaktadır. Yunanistan, uluslararası deniz hukukuna göre tek taraflı olarak 12 deniz miline genişleme hakkını iddia ediyor. Karasularını diğer kıyılarda 12 mil’e çıkaran Türkiye, Ege’de kuralların uygulanabilirliğini reddediyor ve 12 mil, tek taraflı çalışma başvurusu durumunda Yunanistan’ı savaşla tehdit ediyor.

2- Yunanistan’ın ulusal hava sahası 10 deniz mili genişliğini iddia ederken Türkiye şu anda sadece 6 mil kabul ediyor.

3- Ege’nin uluslararası kısımlarında kıta sahanlığının gelecekte sınırlandırılması, devletlere ekonomik kazanımlar için münhasır haklar verecektir.

4- Yunanistan’ın, ICAO tarafından oluşturulan Uçuş Bilgi Bölgelerine (FIR) ilişkin kuralların çelişkili yorumlarına dayalı olarak Ege’nin uluslararası kısımlarındaki Türk askeri uçuş faaliyetleri üzerinde uçuş kontrolü uygulama istekliliği.

5- 1996’dan beri, bazı küçük ıssız adacıklara hükmetme girişimleri. Özellikle Kardak, iki ülke arasında ciddi gerginliğe neden oldu.

ATİNA MASAYI SABOTE ETTİ

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Oruç Reis sismik araştırma gemisinin yürüttüğü sondaj çalışmalarının Yunanistan ile diyalog kurulana kadar durdurulduğunu açıkladı. Yunanistan, bu süreci sabote eden kötü bir spor masası yapıyor, Mısır’la sınırlarını ve Türkiye’yi münhasır ekonomik bölge anlaşması yapmak için Libya ile yapılan anlaşmayı ihlal edecek hiçbir yasal dayanak yok. Bunun üzerine Türkiye, Yunanistan’ın taahhütlerini yerine getiremediğini, Ağustos 2020’de ilk yarıda sondajı yeniden başlatmak için sinsi bir yol kullandığını açıkladı. Sondaj ile gerilim içinde kaldığı yerden devam etmeye başladı. Türk araştırma gemileri nedeniyle Yunan silahlı kuvvetleri alarma geçti. Türk Donanması ise Oruç Reis’e eşlik ederek olası bir müdahalenin cevapsız bırakılmayacağını açıkladı.

YUNANİSTAN’DA HAGIAOFIA TRAVMA

Yunanistan, Danıştay’ın 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu Kararını iptal edip Ayasofya’yı yeniden cami yapma kararına şiddetle karşı çıktı. Ancak fethin sembolü olan Ayasofya, 23 Temmuz’da cami olarak yeniden açıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 14 Mart 2019’da verdiği röportajda, Yunan askeri uçağı Ege’den kalktığında Türk jetlerinin de aynısını yapacağını söyledi. Ertesi gün Yunanistan Dışişleri Bakanlığı “Türk askeri uçaklarının uçuşları kabul edilemez” şeklinde bir açıklama yaptı. O zamandan beri, her gün sistematik olarak ihlal bilgilerini paylaşıyor.

∂ Türkiye ile Libya arasında 27 Kasım 2019’da anlaşma imzalandı. 5 Aralık’ta açıklanan anlaşmanın ardından iki ülke arasındaki deniz sınırı haritası yayınlandı. Yunanistan, BM’ye itirazlarını açıklayan ve sorunun BM Güvenlik Konseyi tarafından ele alınmasını isteyen iki mektup göndererek haritanın sınırlarını kapsadığını iddia etti. Türkiye, denizlerin Libya ile BM’ye bağlı olduğunu bildirdi. BM Türkiye’yi Yunanistan ile diyaloğu tarafsız kalmaya devam etmeye çağırdı.

∂ 2020’nin başlarında Türkiye’ye AB’nin mültecilere başarısızlık durumunda yardım etmek için sınırı açma kararının başka bir krize neden olacağına söz verdi.

FRANSA’NIN LİBYA AĞRISI

Türkiye’nin hamleleri, Akdeniz’deki diğer güçlerle ittifakı da beraberinde getirdi; Yunanistan, Kıbrıs ve İsrail, Türkiye’ye karşı açık bir güç gösterisi olarak Akdeniz’de ortak askeri tatbikatlar düzenlemeyi planlıyor. Kıbrıs ve Fransa bir savunma işbirliği anlaşması imzaladı. Kıbrıs, Yunanistan, kilit bir müttefik ve durumla ilgili daha fazlası, özellikle Fransa, Türkiye’nin Libya’daki faaliyetlerinin peşinde koşmaya yönelik güçlü muhalefetine karşı Akdeniz üzerinden farkına varıyor.

BU GERİLİM NATO’YU KALDIRABİLİR

NATO üyesi Yunanistan ve Türkiye, iki ülke arasında ittifak arasında savaş ihtimali olmadığı için saflarda bölünme bariz görünebilir. Bu, Libya, Fransa ve Türkiye’deki muhalefetin daha da pekişidir. Bu durumda Paris, arka planda kalmaktansa Ankara’ya karşı Atina’yı desteklemeye çok daha istekli görünüyor. Bölgedeki çıkmaz bir tür kaynama noktasına ulaşıyor gibi görünüyor, bu da doğrudan ve topyekün bir savaşla sonuçlanmayabilir, ancak NATO’yu onarılamaz şekilde bozabilir.

Türkiye Gazetesi