Cağ Kebabı: Bin Yıllık Türk Gastronomi Mirası
Erzurum ve Artvin, cağ kebabı üzerinde hak iddia eden iki şehir olarak bilinir. Erzurum, 2010 yılında ‘Oltu cağ kebabı’ adıyla coğrafi işaret alırken, Artvin ise 2020 yılında ‘Yusufeli cağ döner’ adıyla marka tescili elde etti. Artvin Çoruh Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hüdayi Ercoşkun, her iki şehrin de tarihsel olarak bu yemeğe sahip çıkma hakkına sahip olduğunu belirtiyor. Kıpçakların yaşadığı dönemlerde bölgede ortaya çıkan cağ kebabı, hem Artvin hem de Erzurum kültürüne ait bir miras olarak kabul ediliyor.
Prof. Dr. Hüdayi Ercoşkun, Selçukluların 11. yüzyılda Anadolu’ya ilerlemeleriyle bölgedeki dengelerin değiştiğini ve Gürcistan Krallığının Kıpçak Türklerini savunma amacıyla topraklarına davet ettiğini açıkladı. Yaklaşık 40 bin Kıpçak ailesinin bu süreçte bölgeye yerleştirildiğini ve bölgenin kültürel yapısının bu tarihi yerleşimden etkilendiğini vurguladı.
Kıpçak Türklerinin, Moğol istilası sonrası Artvin ve çevresine yerleştiği ve zamanla Orta Asya’dan gelen Oğuz boylarıyla kaynaşarak Müslümanlığı benimsediği belirtiliyor. Bölge halkının kültürlerinin birbirine benzerliği bu tarihi süreçten kaynaklanıyor. Ercoşkun, cağ kebabının bu coğrafi ve kültürel bağlamda sadece bir yemek olmadığını, aynı zamanda tarihi bir bellek olduğunu ifade ediyor.
Cağ kebabının kökleri, Orta Asya Türk mutfak kültüründeki şişte et pişirme geleneğine dayanmakta ve Kıpçaklar tarafından Kafkasya’ya taşınmıştır. Yüzyıllar içinde yerel damak tadıyla birleşerek bugünkü formuna ulaşmıştır. Prof. Dr. Ercoşkun, Divanı Lügatit Türk’teki etle ilgili terimlere atıfta bulunarak, kuzu çevirmedeki teknik zorlukları ve bu zorlukların cağ kebabının oluşumunda nasıl bir rol oynadığını anlattı.
Kıpçaklardan günümüze uzanan gastronomik bir miras olarak cağ kebabı, hem Erzurum hem de Artvin’de ve Türkiye genelinde popülerliğini artırmaya devam ediyor. Erzurum ve İstanbul’da 50’şer cağ kebabı restoranı bulunurken, Ankara, Bursa ve diğer illerde de bu lezzetin sevilerek tercih edildiği gözlemleniyor. Artvin gibi Doğu Karadeniz illerinde de cağ kebabının popülaritesinin artması, bölgenin gastronomi turizmine önemli katkılarda bulunuyor.
Zafer Akpınar
